Máy ảnh số loại nhỏ gọn có gắn ống kính liền trên máy (compact camera) – ở Việt Nam hay được gọi là máy ảnh du lịch – có nhiều tính năng thú vị và thậm chí vượt trội so với máy ảnh dùng phim cổ điển, nhất là trong các mục đích sử dụng đời thường của đa số người chơi ảnh. Các máy ảnh loại này của những hãng nổi tiếng như Canon, Nikon, Sony và các hãng khác, nếu biết cách sử dụng, còn cho những bức ảnh chẳng kém ảnh chuyên nghiệp là bao.

Tuy vậy, đa phần người sử dụng máy ảnh du lịch thường mắc những lỗi cơ bản khi sử dụng khiến ảnh chụp ra có chất lượng xấu. Nhưng có một điều may mắn là ảnh kỹ thuật số cho người sử dụng vô vàn cơ hội để học hỏi khắc phục các sai lầm và tự khám phá những giải pháp chụp ảnh đẹp đầy sáng tạo. Sau đây là ba lỗi thường gặp và các hướng khắc phụ để giúp bạn có một bức ảnh đẹp với những chiếc máy ảnh số nhỏ xinh, gọn nhẹ.

Lỗi 1: Độ tương phản quá lớn làm “cháy” ảnh

Mới mua máy, một bạn trẻ háo hức mang đi chụp trong chuyến dã ngoại cùng bạn bè vào một ngày cuối tuần nắng đẹp. Với đầy ắp một thẻ nhớ 1GB chứa bao hình ảnh vui nhộn cùng bạn bè, bạn trẻ đó hồi hộp đem đi in ảnh. Nhưng thật thất vọng, phần lớn các bức ảnh đều bị “cháy xém” với những mảng sáng tối quá mạnh làm mất hết các chi tiết trên ảnh. Quả thực, để ảnh bị cháy sáng do ánh sáng quá mạnh là một vấn đề rất nan giải với phần lớn người sử dụng máy du lịch, nhất là trong các điều kiện thời tiết nắng to, hay quang cảnh có vùng sáng lớn như hồ nước, bãi biển… Mặc dù có thể cải thiện phần nào chất lượng ảnh qua các phần mềm chỉnh sửa ảnh số chuyên nghiệp hay miễn phí như Faststone Image Viewer nhưng cũng chỉ khắc phục được ánh sáng chung của bức ảnh chứ khó khôi phục lại các chi tiết đã bị “cháy” mất. Điều chỉnh ánh sáng hợp lý khi chụp vẫn là điều quan trọng.

Giải pháp khắc phục

- Nếu trên máy ảnh số của bạn có chức năng đặt chế độ tương phản (contrast), hãy đặt độ tương phản ở mức thấp, ngay cả trong trường hợp trời không nắng to và có nhiều mây. Trong trường hợp nguồn sáng mạnh, tránh đặt máy ở các chế độ chụp cho độ tương phản cao như Ảnh sinh động (vivid) và Rất sinh động (high vivid). Nếu máy không có chắc năng điều chỉnh tương phản, nên tranh thủ chụp lúc trời nhiều mây hơn hay ngắm chụp vào các vùng có ánh sáng yếu và cân bằng hơn.

- Trong môi trường ánh sáng mạnh, tương phản lớn như ngoài trời nắng to, chọn các chế độ chụp tương phản thấp (soft) hơn bình thường sẽ hạn chế được hiện tượng ảnh quá sáng ở các vùng sáng và quá tối ở các vùng tối. Sau đó sử dụng phần mềm chỉnh sửa ảnh để tăng độ tương phản, vừa đảm bảo tương phản, vừa đảm bảo các chi tiết của ảnh. Khi chụp người nên di chuyển vào chỗ có bóng râm và sử dụng đèn ảnh flash để đảm bảo đủ ánh sáng cho ảnh.

- Khi chụp ngoài trời nắng gắt, sử dụng chế độ bật đèn flash cưỡng bức nếu chụp gần để cân bằng phần nào ánh sáng môi trường và ánh sáng đối tượng chụp. Đèn flash phụ trợ cũng giúp trung hòa ánh sáng của toàn bộ bức ảnh do làm tăng sáng của đối tượng tối bóng nắng.

- Ảnh cũng bị quá tương phản sáng tối khi các vùng sáng trở nên quá sáng làm mất chi tiết. Trong các trường hợp đó nên đặt giảm phơi sáng (exposure) sử dụng chế độ bù sáng của máy (exposure compensation) – đặt bù sáng ở giá trị âm, ví dụ -0.5 hay -1). Sau khi chụp vài kiểu đầu, nên kiểm tra lại ảnh để điều chỉnh cho phù hợp. Nếu ảnh hơi tối còn dễ chỉnh sửa hơn ảnh bị quá sáng do các phần mềm chỉnh sửa ảnh có các công cụ mạnh làm tăng sáng của ảnh.


Lỗi 2: Tin tưởng quá mức vào đèn ảnh flash

Ở các máy ảnh du lịch luôn có đèn flash gắn liền trên máy. Tuy nhiên tầm phủ sáng của các đèn này hết sức hạn chế (cả về độ xa và độ rộng), thông thường không đủ phủ sáng để có thể chụp toàn cảnh cô dâu chú rể trong một đám cưới, một nhóm bạn bè trong buổi dạ vũ hay toàn bộ cảnh tượng một căn phòng sinh nhật. Các đèn gắn liền trên máy thường chỉ có tầm phủ sáng khoảng 3 mét đổ lại, cộng với khả năng tăng độ nhạy ISO của các máy này không lớn, hoặc tăng lớn sẽ bị nhiễu nhiều (noise). Thậm chí đèn flash rời thông thường cũng chỉ có tâm phủ sáng 5-6 mét, không đủ chụp các cảnh rộng. Vì vậy, ngày cả khi bật đèn flash, ảnh thường bị thiếu sáng, tối thẫm ở các khu vực ngoài tầm phủ sáng tạo độ tương phản quá lớn cho ảnh và “vô phương cứu chữa” khi chỉnh sửa.

Giải pháp khắc phục

Động tác đầu tiên nên thử là tăng độ nhạy ISO nếu máy cho phép. Độ nhạy ISO 400 có thể làm tăng độ sáng của ảnh lên 50%. Sau khi thử tăng ISO, kiểm tra ảnh xem còn bị quá tối và quá tương phản hay không. Nếu thấy ảnh vẫn tối, máy ảnh của bạn không thể chụp với đèn flash trong trường hợp muốn chụp. Hơn nữa, bạn nên tìm hiểu về chiếc máy của mình xem khi đặt ở các độ nhạy cao như ISO 400 hay ISO 800, độ nhiễu của ảnh có thể chấp nhận được không.

Vậy thì, không dùng được flash thì nên tắt flash đi. Đa phần các máy ảnh số du lịch đều có chức năng tắt đèn ảnh flash. Bạn hãy tắt flash đi. Lúc này, ảnh sẽ bị tối đều và có thể bị nhòe mờ do rung tay vì máy sẽ tự động điều chỉnh tốc độ cửa chập chậm lại. Trong trường hợp đó nên sử dụng chân máy, hoặc cầm tay thì nên ép tay sát người giảm rung tay máy hoặc tỳ máy vào một vật gì đó như lưng ghế, góc tủ hay khung cửa để chụp, và tránh chụp các đối tượng chuyển động. Để chống nhòe ảnh do rung tay máy, cũng có thể tăng độ nhạy ISO lên cao, nhưng cũng cần cân nhắc giữa độ nhiễu khi ảnh chụp ở ISO cao và hiện tượng nhòe ảnh. Nếu nhiễu nhưng không nhòe còn hơn ảnh nhòe để rồi vứt đi khi chụp ở độ nhạy thấp.
Nên ghi nhớ rằng đèn ảnh flash gắn liền trên máy, nhất là máy du lịch, có tầm phủ sáng rất thấp, và ngoài tầm phủ sáng ngắn của đèn, đèn có bật hay không ảnh vẫn như vậy. Muốn ảnh sáng cần sử dụng các thiết bị chiếu sáng chuyên nghiệp phủ sáng xa rộng. Trong những trường hợp mà bật đèn cũng vậy thì nên tắt đèn đi, ít nhất cũng còn tiết kiệm được pin. Và nếu máy của bạn không thể cho những bức ảnh chấp nhận được trong những điều kiện ánh sáng nhất định, bạn nên tạo thói quen tắt luôn cả máy, cất vào túi và dành thời gian thưởng thức những gì đang diễn ra xung quanh.
Lỗi 3: Ảnh nén quá bé

Đối với phần lớn các máy ảnh số du lịch, kích thước (và chất lượng) ảnh mặc định của nhà sản xuất đặt sẵn trên máy thường tương đối thấp, chỉ đủ để ảnh có thể in ra giấy với kích thước chừng 4 x 6 inch. Nhiều người sử dụng sau khi mua máy về không hề đặt lại chế độ này và cứ thế chụp. dẫn đến ảnh rất bé và kém chất lượng. Nhiều người biết nhưng vẫn cố tình để ở chế độ mặc định của máy với lý do đơn giản là để tiết kiệm thẻ nhớ – để có thể chụp được nhiều ảnh hơn với cùng một thẻ nhớ, ví dụ 256 MB. Tiết kiệm thì cũng tốt thôi, nhất là khi bạn chỉ cần xem ảnh trên máy tính hay gửi email cho bạn bè. Tuy nhiên, nếu định in ra giấy, hoặc sau này cần in ra giấy, những ảnh có kích cỡ bé luôn làm bạn thất vọng. Bạn nên hiểu về mối liên hệ giữa chất lượng và kích cỡ ảnh để đặt chế độ phù hợp:
Chất lượng: Chất lượng ảnh càng cao thì độ phân giải càng lớn – và kích cỡ tệp ảnh (image file) càng lớn. Với độ phân giải cao, ảnh sẽ ghi lại được nhiều chi tiết và màu sắc hơn. Khi ảnh bị nén càng nhỏ ở định dạng JPEG/JPG – định dạng được gọi là “mất ” (lossy), các chi tiết và màu sắc bị loại bỏ bớt để ảnh có thể chứa được trong một tệp ảnh nhỏ. Ở các máy ảnh số còn cho phép đặt độ lớn của tệp ảnh như nhỏ (small), trung bình (medium), lớn (large) và rất lớn (super large) – các thuật ngữ này trên các loại máy ảnh số khác nhau có thể khác nhau; Ảnh càng có kích cỡ tệp ảnh nhỏ thì càng phải “hy sinh” chất lượng để nén nhỏ lại. Nếu kết hợp độ phân giải thấp với kích cỡ tệp ảnh nhỏ, ảnh sẽ có chất lượng rất thấp, nhiều khi chỉ có thể xem rõ ở kích thước bằng bao diêm ngay trên máy vi tính.
Giải pháp khắc phục

Ngoài mục đích tiết kiệm thẻ nhớ, luôn luôn – ghi nhớ là luôn luôn – đặt ảnh ở chế độ có độ phân giải lớn nhất và kích thước tệp ảnh lớn nhất mà máy của bạn cho phép, nhất là ở các máy du lịch vì ngay cả chất lượng cao nhất ở máy du lịch cũng chỉ bằng chất lượng thấp hay thông thường so với các máy ảnh chuyên nghiệp. Hãy mua thẻ nhớ lớn hơn và nhiều thẻ nhớ hơn – giá cả hiện nay có thể làm bạn bất ngờ vì quá rẻ so với thời điểm bạn mua máy – để có thể chứa được nhiều ảnh chất lượng cao cho mọi mục đích chụp của bạn. Vừa cho ảnh chất lượng cao và phòng được các trường hợp bất chắc do hỏng thẻ nhớ là điều bạn luôn nên làm khi tham gia vào trò chơi ảnh số.